Suid-Afrika se landbousektor is nie op die rand van ineenstorting nie – inteendeel, dit is besig om te groei. Só sê Wandile Sihlobo, hoofekonoom van die Landbousakekamer (Agbiz), in ’n onlangse onderhoud met BizNews. Volgens hom toon data en tendense dat landbou in Suid-Afrika ondanks uitdagings goed presteer, met uitvoere wat toeneem, werksgeleenthede wat groei en ruimte vir verdere uitbreiding.

Sihlobo was aan die woord met die vrystelling van die nuutste Agri-sakevertroue-indeks vir die tweede kwartaal van 2025, wat ’n daling van 5 punte tot 65 toon. Dit bly egter bo die neutrale vlak van 50, wat dui op voortgesette optimisme in die sektor.

Uitvoer bly krities – met nuwe fokus op China

Sihlobo beklemtoon dat Suid-Afrika sowat 50% van sy landbouprodukte uitvoer, met die meeste markte in Afrika, die EU en die Midde-Ooste. Nuwe geleenthede lê egter in die uitbreiding na China, waar Suid-Afrika tans net 0.4% van die land se landbou-invoere uitmaak. Gesprekke oor tariefverlagings deur China wek nuwe hoop, maar Sihlobo sê daar moet eerder voorkeurshandels- of vryhandelsooreenkomste nagestreef word om volhoubare toegang te verseker.

2.5 Miljoen hektaar wag steeds op oordrag

’n Kernpunt in die onderhoud was Sihlobo se verwysing na die 2.5 miljoen hektaar landbougrond wat die staat reeds onder grondhervorming aangekoop het, maar nog nie met titelaktes aan begunstigdes oorgedra is nie. Hierdie stuk grond is gelykstaande aan byna die helfte van Suid-Afrika se graan- en olieproduksie-area en hou enorme potensiaal in vir groei, mits dit doeltreffend benut word.

Sihlobo glo dat die sektor in die volgende dekade met meer as 30% kan groei, mits die regte stappe geneem word, insluitend die vrystelling van staatsgrond, beter uitvoermarktoegang, en vennootskappe tussen gevestigde en opkomende produsente.

Sonder wettige grondbesit of toegang tot finansiering en opleiding, sê hy, sal baie van hierdie plase aanhou sukkel. Hy bepleit dus vir ’n omvattende program van oordrag met titelaktes, gefinansierde ondersteuning en vaardigheidsontwikkeling deur samewerking tussen die staat en bestaande bedryfsorganisasies.

Grondhervorming moet beide regstel en groei dryf

Sihlobo waarsku teen wanpersepsies oor grondhervorming, soos die idee dat daar geen vordering gemaak is nie, of dat slegs wit boere die land besit. Hy verduidelik dat ongeveer 50% van die landbougrond in wit besit is, nie 80% soos dikwels beweer word nie, en dat swart boere al sowat 10% van die kommersiële produksie uitmaak, ondanks ’n gebrek aan hulpbronne.

Hy beklemtoon dat grondhervorming nie ’n zero-som-speletjie behoort te wees nie, maar ’n pad na inklusiewe groei. Dit moet terselfdertyd historiese onregte herstel én ekonomiese uitkomste verbeter. Sihlobo glo dat die sektor in die volgende dekade met meer as 30% kan groei, mits die regte stappe geneem word, insluitend die vrystelling van staatsgrond, beter uitvoermarktoegang, en vennootskappe tussen gevestigde en opkomende produsente.