Woorde: Maryke Roberts Fotografie: Michel Dei-Cont
Ons trek van die pad af om die vars lug in te asem en sien ʼn lang ry koeie wat op pad is na ʼn melkery wat nie van die pad af sigbaar is nie. Die swart-en-wit-ry loop ritmies links en regs, sonder enige haas. Hier, aan die voet van die majestueuse Drakensberg-bergreeks, word die alternatiewe lewenstempo sigbaar in onverwagte tonele soos hierdie.
Met ons aankoms op Giants Cup Wilderness Reserve, een van die land se beste bestemmings vir wildeforelkunsvlieghengel, parkeer ons onder die hoë bome wat die selfsorg-chalets en die huis van die eienaar, Wolf Avni, beskut. Twee Australiese beeshonde, Blue en Sierra, kom groet ons by die motor.
Wolf verskyn sekondes later en sê ons moet vinnig spring as ons wil sien hoe die forelle in die klein skuur onder die huis uitbroei.
Giants Cup Wilderness Reserve is ʼn geregistreerde bewaringsgebied wat deel is van die Drakensberg Wêreld-erfenisgebied. Met die Umzimkulwana-rivier vol wilde reënboog- en bruinforel, het Giants Cup Wilderness, omring deur natuurskone berge, die voorkeurbestemming vir outentieke wildernishengelary geword.
Wolf wys die visarend, ʼn grys reier en ook ʼn reuse koningvisvanger uit wat op ʼn draad balanseer; hulle wag hulle kans af om op die netbedekte damme af te duik en vars forel vir middagete te geniet.
Wolf sê die Giants Cup-telery is die enigste fasiliteit in Suider-Afrika wat spesialiseer in die vervaardiging van bevoorradingforel, spesifiek vir hengel. Die teelprogram is gebaseer op die wilde genepoel wat sedert 1922 in die Umzimkulu-hoofwaters voorkom, en die plaas teel tot een miljoen visse per jaar en lewer hengelvis aan die hele KwaZulu-Natal en die Oos-Kaapse suidelike Drakensberge. Die plaas lewer meer as 90% van die lewende visse vir hengel in sy bedryfsgebied.
“As neweproduk produseer ons ook ʼn paar ton tafelprodukte per maand. Alle vis, behalwe vir koudgerookte produkte, word vars voorsien en ook vakuumverpak vir ekstra raklewe. Tafelprodukte bevat heelrondes, ontbeende rondes, filette, warm eikehoutgerook en koud eikehoutgerook,” verduidelik hy terwyl hy wys na die klein fasiliteit waar die produkte verpak word.
Wolf sê hulle lewer aan ʼn paar plaaslike hotelle en soms aan ʼn paar groot verskaffers.
Vier mans is besig met die uitbroeiproses toe ons daar aankom. In ʼn klein swembad word forel in ʼn net gevang en aan Jack Avni, Wolf se seun, oorhandig. Hy het ʼn paar jaar gelede by hom op die plaas aangesluit. Ons stap na die dam en kyk af op die skuur en die damme waar die forel aangehou word. ʼn Visarend roep. Vir my is dit die roepstem van Afrika en dit bevestig my gevoel dat ek aan hierdie kontinent behoort. Wolf wys die visarend, ʼn grys reier en ook ʼn reuse koningvisvanger uit wat op ʼn draad balanseer; hulle wag hulle kans af om op die netbedekte damme af te duik en vars forel vir middagete te geniet. “Dit is deel van die natuur en hou die ekosisteem gesond,” sê hy met tevredenheid in sy stem.
Agter Wolf se huis lê drie selfsorgkothuise wat met gansdekens en gehalte wit beddegoed spog. Die enigste geluide wat jy hier sal hoor, is die geruis van die wind in die bome en voëlgesang. Wolf se dogter, Natasha, behartig die akkommodasie. Planne word tans gemaak om ʼn vierde kothuis op te rig.
Uitgesoekte wilde haanvis word gebruik om uitgesoekte henne te bevrug, en so word verseker dat elke geslag een wilde ouer en een ouer uit die telery het – wat op hulle beurt weer een wilde en een geselekteerde ouer het.
Wolf sê die akkommodasie-deel van die onderneming was een van die eerste aspekte wat hulle vir die publiek geopen het toe hy in 1989 op die plaas aangekom het. In die begin het hulle maaltye bedien, maar nou is dit streng selfsorg.
Wolf se foto’s versier die mure van die chalets en is almal te koop, sou jy ietsie wil saamneem om jou aan die magiese plaashuis te herinner.
“Almal wat woestyngebiede waardeer, sal gelukkig wees hier. Jy kan kunsvlieghengel, stap, na voëls kyk of net tyd saam as gesin geniet,” sê hy terwyl ons oor die meer voor die huis uitkyk waar die wolke en die son saamspeel om ʼn prentjiemooi oranje, pienk en blou sonsondergang te skep.
Sy seun, Jack, stap eers weg om na die stroomopvanggate te gaan kyk. Uitgesoekte wilde haanvis word gebruik om uitgesoekte henne te bevrug, en so word verseker dat elke geslag een wilde ouer en een ouer uit die telery het – wat op hulle beurt weer een wilde en een geselekteerde ouer het. Dit hou die bloedlyn gesond.
Wolf verduidelik dat hulle seker maak dat die genetiese seleksieproses wat oor meer as 100 generasies van natuurlike uitbroei in die Umzimkulwana-rivier plaasgevind het, behoue bly deur na die wilde bevolking terug te teel met elke nuwe generasie.
“In kombinasie hiermee skep die kruisteling met die uitgesoekte, grootste, vinnigste-groeiende vis in die telery die genetiese potensiaal om ʼn groot vis met al die subtiele gedrags- en fisieke eienskappe van ʼn ware wilde bevolking, te teel.”
Dit lei tot ʼn forelopbrengs wat daardie instinkte kombineer wat oorlewing bevoordeel het – veral in die huidige klimaatstoestande, tesame met die genetiese potensiaal vir uitsonderlike groei. Hul fisieke kenmerke en die gebrek aan generasies van telery sorg vir uitstekende hengelvisse. Deur die visse in gronddamme met lae dra-digtheid te hou, word die spanningsfaktore wat in die meeste telerypopulasies voorkom, uitgeskakel. Dit lewer lewendehawevis van uitsonderlike gehalte wat ongeskonde vinne het.
Hy sê: “As jy die beste vis wil hê, moet jy dit in die natuur gaan kry.”
Om te kwalifiseer vir die wildernisstatus en dit te behou, moet jy ʼn baie klein menslike voetspoor agterlaat, sê Wolf, en hierdie vereiste weerspieël sy lewensfilosofie. Hy het nooit die begeerte gehad om sy besigheid uit te brei nie, want hy glo in organiese groei en om homself net te verbind tot ʼn grootte wat vir hom, en nou op ʼn toenemende skaal vir sy seun Jack en sy span helpers, hanteerbaar is.
Na 32 jaar op die plaas sê Wolf – ʼn professionele fotograaf van beroep – dat hy nooit weer by die stadslewe sal kan aanpas nie. Hy het Johannesburg in 1987 verlaat om die forelplaas te begin.
“In daardie jaar het ons wilde visse uit die Umzimkulwana gevang om in die telery groot te maak. Namate die vis gegroei het, is die vinnigste-groeiende 1% van die visse elke keer wanneer hulle gegradeer is, uitgesoek en afsonderlik grootgemaak. Twee jaar later, op seksuele volwassenheid, is hierdie visse weer teruggeteel met die wilde visse.
“Hul nageslag, wat in die telery grootgemaak is, is weereens gekies op grond van hulle vinnige groeitempo. Die visse met die beste grootte en konfigurasie word deel van die teelprogram. Elke winter word die wilde visse in die Umzimkulwana-rivier net bokant die Giants Cup-meer gevang.
Hy sê sy grootste uitdagings op die plaas is die veranderinge in die klimaat en om met ʼn kleptokrasie te moet werk wat boere nie ondersteun nie.
Te gou word die skaduwees lank en ʼn somber maan verskyn agter die koppies. Die grondpad terug na Underberg is uitdagend in ʼn klein huurmotor.
Maar as ek terugkyk na ʼn wuiwende Wolf met sy honde aan sy voete, kan ek verstaan hoekom hy hier wortelgeskiet het.
Besigheid: Giants Cup Wilderness Reserve | Area: Underberg, KwaZulu-Natal, Suid Afrika | Kontak: giantscupwilderness@gmail.com | www.giantscup.co.za