Latest Posts

Spent grain adding more value in agritourism than used as livestock feed

Woorde: Hein Eksteen, Fotografie: Michel Dei-Cont

‘The only way to discover the limits of the possible is to go beyond them into the impossible.’ So writes Arthur C. Clark, the co-writer of 2001: A Space Odyssey, amongst other works. Most people reading this article may be considered members of the very small group of privileged South Africans. We are, after all, not living in cardboard boxes next to freeways, or begging at traffic lights. Well, not yet. Even so, we often feel adrift in this swamp of corruption, graft, poverty and despondency.
Is it even possible to continue living here?

Travel around South Africa, as I have the privilege of doing, and you meet people who venture into the seemingly impossible. From an intrepid man who successfully farms and processes pomegranates on 3.3 hectare, a woman who rears ethically farmed meat rabbits in veggie gardens to the pioneers of commercial almond production. What they have in common is to go beyond ‘the limits of the possible’.

Take Rob Hofmeyr, owner of Thorny Creek Brewery which shares a premises with his Basil and Barley Restaurant in Oudtshoorn. Cynics may ask: Another brewery and another restaurant? The innovative Rob takes matters a step further by using the spent grain to produce a whole range of healthy eats. A variety of breads, cakes, biscuits and even pasta.

BUT TO BEGIN AT THE VERY BEGINNING

Rob hails from Zimbabwe and after moving to South Africa in 1981 plied his trade keeping local horses happy. Olga, in turn is from Russia, and once they got together decided to embark on farming. Travelling the Cape they found the best value for money in the Kannaland region (Little Karoo) and promptly bought a 24 hectare piece of land.

A farrier? Farming? Mind you, the pomegranate farmer mentioned earlier was an economist and filmmaker in his previous lives, the rabbit farmer a chef in London and the almond pioneer a medical doctor in Canada.

Rob: “We wanted a piece of land on which we could make a living and started with tomatoes. A wide variety of seeds of which we brought over from Russia to see which will survive the harsh climate over here. After that and still doing some farriery, I got into brewing and was encouraged to upscale the latter.” Rob found a bankrupt brewery in Cape Town, bought the equipment and brought it to Oudtshoorn. With the brewery brewing, he started a small restaurant on the farm.

The intrepid entrepreneur Rob Hofmeyr alongside his equally adventurous wife, Olga.

UPCYCLE

“I was feeding the spent grain to our chickens and rabbits on the farm. I soon realised I could use that for human consumption and thereby add another component to the business. I started milling the spent grain and started experimenting with baking.”

Baking with milled spent grain as certainly not as simple as mixing two cups of this with a handful of that, kneading and popping it into the oven to give birth to award winning bread. Rob will enlighten us later as to what his experiments entailed.

Rob: “People have definitely fallen in love with the spent grain beer bread, which is a real hit in the restaurant.”
The obvious question to the layperson may well be: If it is spent grain, what nutrients could it possibly still possess? “The nutrients are still there. What is taken out is the gluten. A lot of the starches and sugars, not all of them, are removed.”

The non-GMO grain Rob uses for brewing hails from Belgium. The grain is malted, which means that after the grain is harvested it is wet and sifted and allowed to almost germinate. As the individual grain is about to burst through its casing the process is arrested by drying it very quickly. “This process changes the starches into fermentable starches inside the husk. These are then crushed by me and a tea is made from that – the very basis of your beer making liquid.”

The tea for the beer is made from mixing crushed roasted and non roasted barley with water.

This ‘tea’ is called wort and contains the sugars, the most important being maltose and maltotriose, that will be fermented by the brewing yeast to produce alcohol. The wort is then drained off the husks and the crushed grain is rinsed to get as much of the sugars and starches out as possible.

“After this the wort heads off to beer making process – the fermentation and so forth – and the spent grain is dried very quickly. At this stage the spent grain is very stodgy and goes off rapidly.” Fortunately, the air in the Little Karoo is very dry and assists greatly with the drying. The stodge is spread out on nets and is rotated for two or three days.

“Then we can ground it down and mill it into flour together with the fibrous husk. Now milling spent grain needs a very high cutting speed – because of the husks – and therefore you can’t mill it between stones, for example. It is actually chopped. Almost like the way a coffee grinder works. So, it breaks down the fibres and prevents them from getting stuck between your teeth.” After this grand adventure, the grain has become flour and is ready to be turned into delectable breads, biscuits, cakes and pasta.

Spent grain drying in the sun for a up to 3 days until it is dry and script.

COOKING WITH SPENT GRAIN

“Baking with spent grain is vastly different from doing the same with conventional flour. Firstly, spent grain dough is way more sticky and the baking time is tricky, because spent grain creates a crust far sooner than normal flour. And if you don’t like too much crust you have to create a few tricks of your own.”

Rob obviously has to cater for the average person and that excludes those too heavy on crust. To counteract spent grain’s propensity towards crustiness, Rob places a bowl of water at the bottom of the oven, which delays the setting of the crust. Over and above that, spent grain flour takes longer to rise, because the fibre (which is about 70 percent of the spent grain content) traps moisture and is not sugar – the latter is needed to accelerate the raising part of the process. “We actually reduce the sugar and starch content in our dough and therefore it takes longer to rise.”

And now for the big trick. For different flavours, Rob uses different styles of beer. “It is extremely boring to use the same beer time and again. For example everybody loves Weiss, but it doesn’t bring much flavour to bread. Whereas stout offers the most flavourful result. Sadly, I don’t always have Stout.” Personally I have no doubt the stouthearted Rob already has the next batch brewing to allay his own displeasure. “Now, Honeybush Ale – which is basically Belgian Red Ale – with Honeybush tea added you smell this amazing honeybush flavour in the bread.”

Rather than feeding the spent grain to his farm animals, Rob upcycles them into highly nutritious baked products.

For making pasta from spent grain you need to run with the big dogs of tricks – perhaps as big as David Copperfield. By the way, Rob bakes his bread by using a maximum of 30 percent spent grain. Of course it is possible to bake with 100 percent spent grain for the health conscious customers, the effort, according to him, reminds him of a brick and contains just too much husk.

Back to the problem around pasta. “The problem is that pasta is very smooth and you can’t just add spent grain. Pasta needs to elastic and that is where the heart of the problem lies. Pasta needs to be rolled out very thinly and that is very difficult with dough containing spent grain.”

Using spent grain for making pasta is a lot more difficult than using conventional flour, but Rob is not someone to stand back from a challenge.

BREWING BEER

Let’s return to where this whole enterprise starts. Making beer. The very word comes from the Latin ‘bibere’ which translates as ‘drinking’. Hence, to discerning beer aficionados, when they are enjoying beer they are ‘beering’, which sounds a lot better than drinking. Beer, according to those who study ancient secrets, was a result of the agricultural revolution (circa 10 000 BC) as fermentation was an accidental by-product of gathering wild grain. Fast forward by 6 000 years and evidence has it that the Sumerians in Mesopotamia were merrily imbibing (derived also from ‘bibere’) their bibere from bowls with straws. Archaeologists even found an ode to Ninkasi, the patron goddess of brewing.

Another mystery: how does one move from farriery to brewing beer?
Rob: “It was a most easy transition.”
But surely one has to study the art?
“I have a few books, but haven’t read them yet.”

Rob is one tough looking dude. Athletic and fit. Kind of iron man – perhaps more tungsten carbide man. And these are qualities needed (both physically and mentally) when venturing into niche farming.
“I was given a very basic recipe for making beer and I started off with the simplest equipment. It worked out well and from there on I just tweaked my own recipes. That versus following someone else’s recipe, because I want the beer to taste the way I like drinking it.”

According to Rob, brewers need to stick to certain styles so as not to confuse their imbibers.
“So, you do a Blonde, a Stout, a Weiss – which means there is a high wheat content in the barley – or an Amber Ale. A Stout, for example has a more highly roasted barley in the mix. Basically, you play around with different types of roasted barley.” Whereas with the pale ales you increase the hop content. And there are numerous types of hop with varying flavours.
“In my opinion the Americans produce the best hop for our beer brewing.”

Rob is a self-taught brewer, having started with modest equipment and a basic recipe. But his has moved into the top league.
These sought after beers are brewed using only the best grain imported from Belgium.

BASIL AND BARLEY

The Basil and Barley Restaurant is yet another important component of Rob’s enterprise and fits in snugly with the farm and brewery. The farm produces fresh produce – tomatoes of various hues (which according to Rob actually taste like tomatoes and go very well with mozzarella), all the herbs needed for haute cuisine and black carrots, which is one of the house’s specialities. The brewery supplies the bibere, while also providing the spent grain.

Rob’s farming, brewing and upcycling spent grain culminates here in the elegant Basil and Barley Restaurant.

The restaurant is housed in an exquisitely renovated building in High Street where you can enjoy specials like spicy lamb soup, mortadella (Italian sausage) and egg sandwiches on spent grain bread and grape and fig ricotta tart – all reasonably priced because, as Rob says, “We are feeling the pinch right now.”
And there it is. All very simple. You can either go with the flow and cruise contentedly along in whatever floats your boat, or discover the limits of the possible and go beyond them into the impossible. The amazing reality is that Rob (and many other niche farmers) has made the impossible seductively possible.
Let’s raise an ale and bibere to his stoutheartedness and health.

I tasted Rob’s beer and can vouch for them. They hit just the right spot. If you visit Oudtshoorn during the next KKNK festival, pop in there and taste for yourself.

Thorny Creek Brewery & Basil & Barley Restaurant: 156 High St, Oudtshoorn | Contact: 072 273 1926 | @ThornyCreekBrewery

Kan mens diere eet wat deur weerlig geslaan is?

Deur René Lötter

Die “mite” van bliksemstraal-slagoffers

Die drama van mens of dier wat deur weerlig getref word bly ons fasineer en sulke berigte haal maklik die voorblad. Boere vra ook gereeld wat hulle moet doen met die karkas van vee wat deur weerlig doodgeslaan word. Kan mens die vleis eet? 

Nee, meen baie mense, selfs aasdiere soos jakkalse en aasvoëls sal nie daai vleis vreet nie, want dit word vinniger vrot en ruik na die duiwel homself (swael en ammoniak).  Sommige vertel daar is selfs bybelverse wat die eet van diere wat deur weerlig doodgeslaan is, verbied. 

Nonsens, stry ander, die vleis is veilig om te eet – dit hang net af waar presies op die karkas die weerlig gebrand het. Daar is dan talle berigte van weerlig-karkasse wat skoongemaaak en gevries is en aan roofdiere by teelsentrums gevoer word sonder enige negatiewe gevolge.

Grond Tot Mond het twee deskundiges gevra:

“Geen dier wat natuurlik gevrek het nie d.w.s. nie spesifiek uitgeskot vir vleisverbruik nie bv. in abattoirs, moet as veilig geag word om te verbruik nie.” Aan die woord is dr Johan Steyl, veeartsenykundige patoloog van Pretoria Universiteit. “Daar is baie ander dinge wat beeste en ander vee skielik kan doodmaak. Toestande wat ernstige gesondheidsrisiko’s kan inhou as jy die vleis eet  (Bv. miltsiekte). Die diagnose dat weerlig die oorsaak van dood is, is dikwels nie eenvoudig nie. Om ‘n dier dood te vind ná ‘n donderstorm is nie genoeg bewys van weerlig as die oorsaak nie. Om hierdie rede sal dit gevaarlik wees om sommer die vleis te eet sonder om seker te maak.”

En indien weerlig tog wel as oorsaak van dood bevestig word?  

“Na my mening is daar geen chemiese oordrag of transformasie in die vleis van weerlig wat dit giftig sal maak nie. Die karkas van sulke diere toon egter versnelde ontbinding wat sal lei tot verrotting van vleis, wat gesondheids-risiko kan inhou – veral indien onbehoorlik gaargemaak. Die berigte van aasdiere wat karkasse vermy wat deur weerlig getref is, is waar, hoewel die rede(s) vir hierdie verskynsel spekulatief is aangesien dit nie deeglik ondersoek is nie.”

93 Skape tjop af maar die kraaie gooi ‘n wye draai

Gevalle van “vertraagde predasie” oftewel aasdiere wat langtand eet aan weerlig-slagoffers, is legio. In Januarie 2022 is 93 skape dood op ‘n plaas (Dunedin) in die Karoo gevind.

Skaapkarkasse is oor ‘n gebied van 1,2 km x 200 m gestrooi. Van al die karkasse is daar glo net een deur ‘n jakkals opgevreet. Gewoonlik is daar met karkasse baie kraaie teenwoordig, maar in hierdie geval het geen kraaie van die skape geëet nie. Nie gedurende die eerste week na die dood nie. 

Wat op aarde is die rede hiervoor (indien dit waar is)?

Ryan Blumenthal, senior spesialis in Forensiese Geneeskunde aan die Universiteit van Pretoria, werp lig op die saak aan die hand van hierdie fasinerende storie van ‘n kameelperd: 

‘n Volwasse kameelperd is Maart 2014 op ‘n plaas naby Phalaborwa deur weerlig doodgeslaan. Daar is anekdotes dat aasdiere eienaardig opgetree het – baie lank geneem het om aan die karkas te begin vreet. Aasvoëls en hiënas het glo vir vyf dae nie aan die karkas gevreet nie

Volgens die eienaars van die plaas, was die reuk oorweldigend anders as met ander karkasse. Hul hond het glo vreemd gereageer en wou nie naby gaan om ondersoek in te stel nie.

Drie dae daarna het hulle ‘n groot groep aasvoëls laag oor die karkas sien vlieg, maar ure later was die karkas steeds onaangeraaak. Een week later was die karkas wel gedeeltelik deur (net) aasvoëls verteer. Alhoewel daar hiënas en ander aasdiere in die omgewing was.

Dit is wat ons weet nadat die geval noukeurig ondersoek is

Dit is nie waar dat aasdiere glad nie aan weerlig-karkasse vreet nie. Aasdiere vreet wel aan sulke karkasse, maar meestal eers na ‘n paar dae, en slegs gedeeltelik.

Bespreking: 

  • ‘n Dier wat deur weerlig doodgeslaan is ontbind nie noodwendig vinniger as ander karkasse nie maar die proses mag anders verloop. Weerlig stuur derduisende volt deur die soogdier se lyf.  Ander ontbindingsbakterieë en verskillende brommers of  maaiers kan moontlik by hierdie karkasse ‘n groter rol speel. Herkouers ontbind oor die algemeen ook anders as ander vee (of mense). Die kameelperd is ‘n herkouer, en so ‘n grootpens het ‘n massiewe fermentasie-tenk. Die dier kan binne 30 minute begin opblaas. Fermentasie produseer vinnig baie hitte wat ontbinding versnel.
  • Miskien word verskeie esters of amiene vrygestel van ‘n liggaam na ‘n weerlig-dood.
  • Die geografie van ‘n plaas speel ‘n groot rol in die afbreking of predasie van ‘n karkas. In die afwesighed van groot roofdiere is aasvoëls en hiënas die belangrikste aasdiere teenwoordig op die voorgenoemde plaas.
  • Indien boere en werkers berig dat ‘n weerlig-karkas vir dae lank onaangeraak in die veld is, kan dit eenvoudig ook wees omdat die teenwoordigheid van mense en hul honde die aasdiere steur.
  • Berigte van ‘n swaelagtge reuk kan wees omdat diere wat deur weerlig geslaan word se pels gewoonlik gebrand is.

Slotsom: 

Die ‘mite’ van vertraagde nadoodse predasie op weerlig-sterftes is al jare bekend maar meer noukeurige wetenskaplike studies kan uitgevoer word.

SON SA bied aan ‘n Nood-energiekonferensie

Beurtkrag veroorsaak dat maatskappye miljoene rande se skade aan inkomste ly, en dit het ‘n verwoestende uitwerking op produsente en die land se voedselvoorraad. In antwoord op die voortslepende energiekrisis in Suid-Afrika en die nadelige gevolge vir voedselsekerheid, besighede en die ekonomie bied SON SA ‘n dringende energiekonferensie aan wat plaasvind op Woensdag, 8 Maart by die NG Kerk in Lynnwood, Pretoria.

Die doel van die voldagkonferensie is om te besin oor die huidige uitdagings en praktiese uitkomstes en oplossings te vind, veral wat betref die negatiewe gevolge wat die energiekrisis vir die sake- en landbousektor het.

Die omvattende program sluit in voorstellings, gevallestudies en ‘n paneelbespreking deur nie minder nie as 16 bedryfskundiges. Hulle sal verskeie sake aanroer, soos die impak van energie op die landbou, planne vir die toekoms wat betref die ontwikkelende energielandskap, perspektiewe oor alternatiewe en hernubare energie, en opsies vir die privaat sektor. Sprekers sluit onder andere in: dr Theo de Jager, uitvoerende voorsitter van SAAI (Suider-Afrika Agri-inisiatief); James Mackay, HUB van die Energieraad van SA; Tommy Garner, voorsitter van SAIPPA (South African Independent Power Producers Association); en dr Rethabile Melamu, HUB van SAPVIA (South African Photovoltaic Industry Association).

Bywoningsgeld beloop R750 per afgevaardigde en sluit in ‘n middagete en funksie ná afloop van die verrigtinge wat kongresgangers die geleentheid bied om netwerke te vorm. Aanlyn bywoning is ook moontlik en kos R150. Die volledige program en inligting oor registrasie en kaartjies is beskikbaar by www.sonsa.co.za. Verskaffers van energie-verwante produkte kan daar navraag doen oor die uitstalling van hul produkte.

Aanlyn bywoning is ook moontlik en kos R150

Die gasaanbieder, SON SA, is ‘n nasionale inisiatief van Agri X, wat gestig is met die doel om die impak van die energiekrisis te assesseer en betroubare alternatiewe energie-oplossings te vind. SON SA werk saam met ander rolspelers, ondersteuners en vennote in die bedryf in hul strewe na ‘n meer volhoubare toekoms vir Suid-Afrika met beter energievoorsiening en voedselsekerheid.


Besonderhede van die geleentheid:

Son SA Energy Conference
Agriculture, Energy & Everything Else
Datum: Woensdag, 8 Maart 2023
Tyd: 07:30 tot 18:30
Plek: NG Kerk Lynnwood, Sussexweg, Lynnwood, Pretoria
Koste: R750 (R150 aanlyn bywoning)

Ontmoet SA se eerste kommersiële amandelboere

Woorde: Hein Eksteen, Fotografie: Michel Dei-Cont

My eerste ontmoeting met Stephan le Roux vind plaas op die Oubergpas (die een wat Montagu en Warmwaterberg verbind) kort nadat my motorfiets ʼn pap voorwiel onderlede het en die uwe bykans oorlede in die karoobossies langs die grondpad sy wonde lek. Stephan was toe nog ʼn student en medekroonprins van Amanteco, een van die eerste kommersiële amandelplase in die land, en met die gebruiklike plattelandse gasvryheid bied hy my spyse en drank (hy maak die verleidelikste limoncello), oornagrus en die heelmaak van die voorwiel op die plaas aan.

Die pioniersfamilie Le Roux: (lnr) Margot, Stephan, Hans, Réni en Angela. Voor sit Zara le Roux.

Met ons volgende besoek aan die plaas is Stephan nou Amanteco se algemene bestuurder en sy suster Réni daarenteen is verantwoordelik vir voedselveiligheid, bemarking en verkope.

Terloops, wysgere laat weet die amandel simboliseer vrugbaarheid en huweliksgeluk. Plant een naby die huis van ʼn bruid en daar kom kinders by die dosyne. Stephan is intussen met Margot getroud en om sy huis staan om en by 60 000 amandelbome. Maak die som. Maar ek moet byvoeg: Margot is werksaam as geoktrooieerde rekenmeester (nogal vanaf die plaas by ʼn firma in Bermuda) en sal kan boekhou.

PERSKES UIT, AMANDELS IN

Stephan: “In 1974 ontdek my oupa Rino Brochetto aan moederskant, ʼn eerste-generasie Italianer, die Klein-Karoo en is onmiddelik verlief.”

Ná Rino se aftrede koop hy dié perske- en appelkoosplaas. Gedurende die 1980’s beveel SAD egter aanplanting van amandels aan. En hier begin alles.

“Die laaste jaar wat my oupa perskes geoes het, ry hy dit self aan en nadat hy haglike pryse gekry het, jaag hy terug plaas toe, haal die kettingsaag oor en saag al die vrugtebome summier af.”

Stephan se pa, Hans, verskyn toe op die toneel en trou met Rino se dogter Angela. Hans het gereeld in Kanada as mediese dokter gewerk, besoek onder andere Kalifornië en word op sy beurt verlief op die amandelbedryf. Liefde en vrugbaarheid waar jy kyk.

Saam pak Hans, Rino en Angela die opwindende en onbekende projek in Suid-Afrika aan. 

AMANDELBOERDERY IS GEBORE

Stephan: “My pa het egter nog gereeld in Kanada gewerk en moes my ma instaan om vir oupa te help.” Aanvanklik word ʼn gemengde boerdery bedryf, maar sedert 2003 fokus hulle op amandels. Tans staan hulle op 120 hektaar hier met ʼn bykomende 70 op ʼn plaas buite Robertson en, volgens Stephan, is laasgenoemde die wegspringplek vir steeds verdere uitbreidings.

Terloops, amandels is die grootste neutgewas ter wêreld en word ook as die mees volwasse mark beskou, aangesien hierdie neut wêreldwyd verkoop word. Dit teenoor byvoorbeeld die pekanneut wat omtrent net na Sjina uitgevoer word en dus as enkelmarkgewas beskou word. Pimperneute is weer ontsettend duur, maar volgens Stephan behoort die pryse te daal aangesien daar enorme hoeveelhede in Amerika aangeplant is.

En daarom fokus Amanteco op uitvoere, omdat hulle ʼn premium produk verbou. Volgens Stephan is die plaaslike mark net te pryssensitief.

Boonop vergelyk die insetkoste verbonde aan amandels gunstig met dié van makadamia en pekanneute.

“Sederdien het my pa die relevante masjiene – dit is nou kraak- en skudmasjiene – ingevoer. Om die waarheid te sê: my pa en oupa was regtig die plaaslike pioniers in hierdie bedryf. Alles wat hulle moes leer, moes hulle hier op die plaas leer. Al die foute wat hulle kon maak, het hulle ook sommer hier gemaak.”

Hulle beskik oor 37 % van jou daaglikse vitamiene E behoefte en op sy beurt beskerm die liggaam teen byvoorbeeld Alzheimersiekte.
Links is die Independence met ‘n harde dop wat gebruik word vir verwerking soos melk en botter. Regs is Nonpareil, die premium neute vir uitvoer en internasionaal die bekendste.

ROBERTSON ALMOND COMPANY 

Die woorde proef en beproewing bestaan baie na aan mekaar. Só plant hulle bome met die verkeerde onderstamme en dit lei tot oeste van een ton per blok. Met die regte kombinasies bo- en onderstamme trek hulle nou by oor die vier ton per blok. Skoolgeld is betaal en vooruitgang gemaak.

“Hierdie is absoluut ʼn proefplaas en het tans 15 verskillende kultivars en ons plant nou nog twee aan.”

Tot en met 2015 was Amanteco die enigste kommersiële amandalprodusent in die land. Sederdien het heelwat nuwe toetreders hul op hierdie terra wat Hans en Rino van incognito tot cognito oopgekap het begeef en dit lei uiteraard tot verdere vernuwing deur die Le Roux-familie.

Stephan: “Ons het toe ʼn verwerkingsaanleg saam met drie aandeelhouers ontwikkel en daarmee saam ʼn nuwe maatskappy, Robertson Almond Company. Hierdie maatskappy het ten doel om verwerking namens ander amandelboere te doen.” 

Foto’s word van elke neut geneem en indien iets nie na ʼn amandel lyk nie word dit uitgesmyt.
Die eerste masjien wat Hans ingevoer het om die amandels mee te verwerk
Grathwin Verhoog is verantwoordelik vir die verpakking.
Alhoewel die neute sorteer word en na verskillende marke toe gaan, word geen krieseltjie vermors nie.

Met Stephan as uitvoerende direkteur van Robertson Almond Company bekom amandelboere jaar-tot-jaar of 15 jaar kontrakte wat verwerking en bemarking insluit.

Die logiese vraag: hoekom het ander boere in die Wes-Kaap nie hierdie winsgewende pad probeer loop nie? “Sommige het, maar hulle het die amandels soos perskes probeer boer en net nie die opbrengs gekry nie. Die ander probleem is dat jou bome eers ná sewe jaar in vol produksie kom.” 

Dit is ʼn lang siklus waartydens jou belegging dormant is en die produsent rente moet betaal of verloor.

“Die ander struikelblok is die verwerking. ʼn Baie duur komponent. Boonop was daar net nie die kundigheid nie.”

Die ander werklikheid: skaal. Met dertig hektaar amandels sal produsente nie ʼn R60 miljoen verwerkingsaanleg kan bekostig nie. 

“Natuurlik kan jy meganisasie probeer systap deur met arbeid te boer. Maar met die minimum loon wat gereeld styg, sal jy binne die volgende vyf jaar moet meganiseer en daarvoor moet jy skaal hê.”

THE ALMOND GIRL

Réni: “Verder doen ek waardetoevoeging en bedryf ʼn aanlynwinkel genaamd The Almond Girl. En ek is The Almond Girl. Alles om meer amandels en verwante produkte die mark in te stoot. Dit is ook vir my wonderlik om die publiek in te lig dat Nonpareil die mees gesogte variteit is (mooi lig van kleur en lekker soet).

Besoek haar winkel by www.thealmondgirl.co.za en jy besef die amandel simboliseer oor die waarheid.

Volgens Réni verskaf hulle boonop vyf tot tien ton neute per maand as rou materiaal aan ʼn plaaslike vervaardiger wat dit in amandelmelk en –botter omskep.

DROË SOMERS EN KOUE WINTERS

Oukei, jy is deel van ʼn volwasse internasionale mark en die neut met die grootste markaandeel, maar is jou grond geskik vir die verbouiing van amandels?

Stephan: “Die hele Wes-Kaap is geskik vir amandels oor die droë somers en koue winters. Die klein vallei waarin ons boer is uniek in die sin dat ons het ook koue winters, maar nie te nat nie. Dit gesê, sit ons nou met droogte wat al vir sewe jaar aanhou. Nietemin, amandels gaan byvoorbeeld nie in gebiede soos die Hoë- en Laeveld aard waar dit omtrent daagliks gedurende oestyd reën nie.”

Amandels droog in die boord en ten spyte van die droogte, soek die boer daardie droë somers. Indien die neute week na week reën kry, vrot hulle. “Die buitevel bars onder hierdie omstandighede oop, die neutedoppe word blootgestel en die neut muf.”

Ironies genoeg is een van Amanteco se grootste uitdagings juis water. Hierdie neut wat vrugbaarheid en huweliksgeluk waarborg het sy oorsprong miskien in droë wêrelddele, maar benodig om en by 10 000 kubieke meter water per hektaar per seisoen.

“Ja, die amandelboom kan met min water oor die weg kom. Hy gaan egter nie vir jou produseer nie.”

En dan ʼn eerste vir my. Stephan reken hy moet nou versigtig oor ander uitdagings wat die amandelboer in die gesig staar dink, want daar is nie juis veel nie.

Dit is kardinaal vir die neute om vir drie tot vier dae op die grond tussen die bome te droog.
Die neute word meganies van die bome geskud en daarna opgesuig.
Die neute word weer eens meganies opgeraap en dan onderdak of onder seile drooggehou.

UITDAGINGS

“Peste en plae het ons nie eintlik nie. En die naaste amandelplaas aan ons is in Robertson. So, dit is nie ʼn probleem nie. Wat wel problematies is, is die feit dat daar wêreldwyd nou ʼn oorproduksie is. Boonop sit Europa met ʼn baie hoë inflasiekoers en amandels is ʼn luxury goods item. Maar jy moet onthou ons kompeteer met die Amerikaners en dit kos hulle dubbel die hoeveelheid geld om een hektaar amandels te produseer. Dus sal ons altyd beter af as hulle wees.”

Die ander immerteenwoordige uitdaging is natuurlik die arme Eskom. Stephan is egter filosofies deur aan te voer jy kan nie op ʼn hoop gaan sit en kerm nie. Almal ly onder dieselfde karwats.

“Ons het gesukkel om die bome water te gee, maar het in sonpanele en kragopwekkers belê sodat ons die invloed wat Eskom op ons bedryf het, kan versag. Jy werk rondom die probleem en maak ʼn plan.”

Met toekomsvisie het Stephan en Hans twee jaar gelede die plaas se waterinfrastruktuur aangepas en dus kan al die boorde binne ʼn bestek van twaalf uur kan besproei.

“Volgens my gaan die Eskom-probleme vir maklik vyf jaar nog met ons wees en indien jy nie planne beraam nie kan jy netsowel jou deure toemaak.”

Oukei, jy het ál die uitdagings met Kurt-Lee Arendse se vaardighede gesystap en jou vier-plus ton per hektaar hang trots aan die bome.

OES EN DROOG

Vervolgens word die bome meganies geskud, die neute val af en dan die kardinale proses: die amandels moet vir drie tot vier dae in die boord droog. Daarna word die neute onder dak of onder seile beskerm en na die verwerkingsaanleg in Robertson aangery. Die eerste proses daar is om alle stokke, klippies en takke uit te haal. Nou word die buitevel afgehaal en na die kraker vervoer, die neute en doppe word geskei. Daarna word die neute deur optiese sorteerders geklas. En uiteindelik die verpakking.

“Amandels is ook uniek omdat daar geen uitskot is nie. Die buitevel word gebruik as veevoer. Boonop word die een tot twee persent neute wat afgekeur word ook gebruik as veevoer. Dus omtrent geen waste nie. En daar is baie min industrië wat dit kan sê.”

EIE KWEKERY

Die bome is vir 16 tot 25 jaar in produksie. Nuwe kultivars word ondersoek en ontwikkel. En daarvoor word ʼn kwekery benodig.

“Ons het per ongeluk ʼn kwekery begin aangesien ons van bome voorsien was wat nie op standaard was nie. Toe begin ons ons eie.” 

En dit werk só: jy het ʼn onderstam gekweek vir sekere toestande soos sanderige of souterige grond. Dus kies jy die onderstam wat by jou grond pas. En dan ent jy die gekose kultivar bo-op.

“Ons produseer ongeveer 60 000 boompies per jaar. Hierdie is vir eie gebruik en vorm ook deel van ander boere se nuwe aanplantings en vervanging.”

Die vooruitdenkende Stephan bedryf die boerdery met ʼn vyf tot tien persent vervangingsiklus jaarliks en hierdie jaar se nuwelinge staan gereed om hul deel tot die algehele harmonie by te dra.

Die kwekery produseer 60K bome jaarliks – almal 1200 mm hoog.
Alhoewel moeder Angela nie op hierdie foto verskyn nie, sal Réni, Hans en Stephan onmiddelik beken sy is onmisbaar.
Hierdie groeibakke beskik oor vertikale gleuwe om die wortels reguit af instede van sirkels te laat groei.
Andre Janse wys hoe bostamme op geskikte onderstamme geplaas word.
Jy kies die onderstam wat by jou grond pas en ent dan die kultivar van jou keuse daarop.

BLOMMETJIES EN BYTJIES

Natuurlik waar daar blommetjies is moet daar noodwendig óók bytjies betrokke wees. En bye trek swaar. Verlies aan habitat en veranderings in daardie habitat as gevolg van klimaatverandering, onoordeelkundige bespuiting, perste en siektes vorm deel van die by se stryd en daarmee saam Suid-Afrika se om en by R7 biljoen se vrugtebedryf se oorlewing. Hoe gaan dit hier by Amanteco?

Stephan: “Nee, ons nie daardie probleme hier nie, omdat ons geen skadelike stowwe gedurende die blomtyd spuit nie. Kyk, amandels is die eerste plant in die jaarlikse blomsiklus en hierdie blomme is besonder ryk aan voedingstowwe. Met ander woorde, wanneer die bye hier klaar is, is hulle baie sterker en gesonder as wanneer hulle hier aankom. Ek wil weer onderstreep: ons doen absoluut niks om die by en die byeboer te benadeel nie.”

Met my vertrek druk ek ʼn amandelneut in my sak met die hoop dat hierdie beskeie vrug ook my huwelikgeluk en motorfiets se betroubaarheid positief sal beïnvloed.


Bestel neute en olie van The Almond Girl: www.thealmondgirl.co.za/shop

Of kry dit by hierdie winkels: www.thealmondgirl.co.za/stockists

Addersfontein, PO Box 214 | Montagu, 6720, RSA | +27 (81) 644 6351 (Slegs Whatsapp)

War on waste and rats in America’s biggest cities gears up – and bins will be checked!

Both Los Angeles and New York have announced massive curbside composting programmes.

New York City will expand its program to all five boroughs by the end of next year, Mayor Eric Adams announced on Thursday. His administration launched a borough-wide curbside organics pilot in Queens for three months last year, no signup required.

A worker sorting through food scraps at the East River Compost Yard in Manhattan
Credit: Sarah Blesener for The New York Times

On Thursday, the mayor deemed the pilot successful, diverting nearly 13 million pounds of food and yard waste away from landfills en route to become nutritious, earthy compost.

“That’s more than the weight of 300 city buses,” the mayor noted.

The program will become truly citywide in October 2024 when Manhattan joins the party.

Compostable items to toss in a special brown bin include yard waste, food scraps, and food-soiled paper products.

About one-third of the 24 million tons of trash produced daily in the Big Apple consists of compostable organic matter, but most ends up at the dump with everything else. By separating organic waste from regular household trash, New Yorkers can prevent it from going to landfills and instead rest assured it will be turned into nutrient-rich soil for use in city parks.

A residential composting bin in a New York City borough.

Expansion of composting is not the city’s only new initiative in the mayor’s ongoing War on Rats. He plans to hire a “Rat Czar” to coordinate the city’s policies towards the beleaguered rodents;
he didn’t provide any update on the hiring process for the position, which could pay up to $170,000 per year.

Los Angeles also launched its long-awaited curbside composting program citywide this month, requiring that residents change how they dispose of food scraps. Starting now, chicken bones, orange peels, coffee grounds, pizza boxes and the like belong in green yard waste bins rather than black trash cans.

Now everyone in the city can get free buckets.

The organics composting program is not just a feel-good service for the residents of this environmentally minded town. Compliance isn’t optional. It’s mandatory. And if Angelenos don’t know about the program or their responsibility, how can they comply? And if they don’t comply they could eventually be fined. Yes, there are city workers who peek in trash bins to check for material that should not be in there.

About 8 000 000 tons of trash produced daily in New York city consists of compostable organic matter.

Food waste accounts for about 30% of the roughly 3,500 tons of material that the city sends to the landfill every day.

The city also needs to be very clear about what materials are allowed in the green bin — and what is not. For example, many people are under the misapprehension that plastic products labeled “compostable” will decompose right along with carrot leaves and stale bread crusts. They can’t. Those products require higher temperatures to break down than what is generated in organic composting plants. In fact, compostable plastic can’t be recycled either, which means, for the moment, it’s just trash.

But food scraps are not trash. They are nutrient-rich organics that when properly processed could be used to improve soil and grow food.

-LA Times/New York Times

Hoe vererf die plaas? Beste tyd vir ‘n boer om ‘n plan te maak is nou

Boedelbeplanning van boere is tipies meer kompleks veral as gevolg van die feit dat die plaas bedoel is om oor generasies “in die familie te bly”. Die boer kan nie die plaas self aanwend of te gelde maak om kapitaal te voorsien vir aftrede of versorging van sy vrou na dood nie, en ’n gelyke verdeling van die boedel tussen kinders is meestal onmoontlik.

Stap 1 – ‘n volledige finansiële assessering van bates, inkomste, skuld, bereddersuitgawes, belasting en toekomstige uitgawes – is moeilik. Stap 2 is die moeilikste – om die familie om ‘n tafel te kry en te begin bespreek wie kry wat.

Grond Tot Mond het ‘n regskenner gevra om ‘n tipiese scenario te skets, waarin die eiendom reeds in ‘n trust registreer is.

Liezl Kritzinger, direkteur by Bill Tolken Hendrikse Ing, wat die boedel, trust en testamente afdeling van die praktyk bestuur, skep ter verduideliking ’n scenario waarin tipiese probleme uitgelig word en gee raad. Name is fiktief.

In hierdie scenario is die plaaseiendom ter sprake reeds in ‘n inter-vivos of testamentêre trust geregistreer en nie in die boer se eie naam nie.

Pieter De Klerk is 63. Hy is getroud en het drie kinders, twee seuns Karel en Jan met ouderdomme 33 en 30 en ’n dogter, Amelia van 25. Die hele gesin is gelys as begunstigdes van die trust. Dis ’n wynplaas wat al vyf generasies in die De Klerk familie is. Die oudste seun, Karel is getroud en het drie kinders. Hy het landbou studeer en boer reeds saam met Pieter. Jan het logistiek studeer. Hy werk tans in Johannesburg en is nog ongetroud. Amelia het wynkunde studeer en werk tans op ’n ander wynplaas om ondervinding op te doen. Sy is ook nog ongetroud.

Die plaas is in waarde by verre die grootste bate in Pieter se “boedel” (as ons boedel en trustbates saam in ag neem). Hy en sy vrou het oor die jare meeste van hul kapitaal in die plaas herbelê om dit op te bou, maar het ook ’n strandhuis in hul eie naam, en ’n beleggings- en annuïteit portefeulje. Hul voertuie is geregistreer in die naam van die boerdery-maatskappy. Hy het lewensdekking. Dit sal voldoende wees om die verband op die strandhuis en al die boerdery se oortrokke fasiliteite en uitstaande voertuig en toerusting finansiering te dek wat tans ’n beduidende gedeelte van die boerdery se maandelikse uitgawes verteenwoordig.

Sy finansiële adviseur sê die kapitaal is sy persoonlike boedel. Na aflos van die verband op die strandhuis, is dit nie voldoende om sy aftrede te befonds tensy hy met dieselfde inkomstestroom met ten minste inflasie gekoppelde verhogings aanhou werk tot hy 72 is nie en dan sal hul ook die strandhuis moet verkoop om hul kapitaal aan te vul.

Pieter se gesondheid verhoed dat hy verdere lewensdekking op die tydstip kan uitneem.

Pieter

1. Wanneer hy te sterwe kom:

• Wat gaan dit “kos“ om dood te gaan? Eksekuteursfooie, boedelbelastingopdekking betaalbaar aan die boerdery maatskappy, boedeladministrasiekoste, transportkoste van die strandhuis, ens.

• Hoe word sy vrou versorg? Hy voel die boerdery moet haar inkomste aanvul as haar eie kapitaal na sy dood nie voldoende is nie. Is dit ’n redelike verwagting van die boerdery (van Karel)? Watter effek sal die aflos van boerderyskuld hê op die kontantvloei in die boedery?

• Hoe moet hy regverdig in sy boedelbeplanning voorsiening maak vir al drie sy kinders? Karel boer reeds, sy gesin is gevestig en hul glo die plaas is hul toekoms. Amelia het wynkunde studeer, en kan beslis betrokke raak by die boedery, maar dis te vroeg vir spesifieke planne. Sy kan dalk nog trou en wegtrek?

Jan dink glad nie op die tydstip aan plaas toe kom nie, maar mag dalk later besluit hy wil op ’n manier ook betrokke raak? Hoe moet Pieter voorsiening maak vir die moontlikhede? Hoe gee hy ook vir Karel gemoedsrus dat sy toekoms beslis op die plaas gaan wees en dat hy nie bekommerd hoef te wees oor aansprake op die trust, boerdery kapitaal of inkomste deur sy broer en suster nie? Beteken dit Jan en Amelia erf dalk niks as dit so uitwerk dat Pieter en sy vrou se persoonlike boedels uitgeput raak voor sy dood? Wat gebeur as Karel na sy ouers se dood besluit om die plaas te verkoop? Moet Jan en Amelia dan kan deel in die trust kapitaal en indien wel, moet dit ‘n gelyke verdeling wees of moet Karel krediet kry vir sy jare diens op die plaas en tot watter mate hy dit in sy tyd daar verder opgebou het?

• Waar moet hy hierdie aspekte aanspreek? In sy testament, in die trustakte of in ’n wensebrief vir die trust?

2. As hy wil aftree:

• Pieter en Karel verdien ’n salaris uit die boerdery besigheid wat in ’n maatskappy bedryf word. Karel se salaris is tans nog baie minder as Pieter s’n.

• Pieter voel hy wil nou al minder begin werk, miskien drie dae per week.

• Die realiteit is dat Pieter waarskynlik nie dieselfde salaris kan verdien as hy soveel minder werk nie, want Karel mag dan ekstra hulp nodig hê op die plaas en dit gaan meer kos. Verder gaan hy ook meer wil verdien as die verantwoordelikheid van die boedery dan grootliks op sy skouers rus. Wie moet dus wat verdien? Wat kan die boerdery bekostig? Wat is die implikasies hiervan vir Pieter wat befondsing vir sy aftrede betref en vir Karel wat versorging van sy jong familie betref en vir die vooruitgang van die boerdery self?

• Bo en behalwe die salaris, bly Pieter en sy vrou in die groot plaashuis en Karel en sy gesin in ’n kleiner huis op die plaas, en alle dienste word gedek deur die boerdery, asook hul voertuie, petrol, onderhoud en versekering. Kan die boerdery bekostig om hierdie kostes te dra tot Pieter en sy vrou se afsterwe? Het iemand al die gesprek gehad rondom hoe lank Pieter en sy vrou nog in die groot plaasopstal gaan bly en wanneer hul na die kleiner huis trek sodat Karel en sy gesin in die groot huis kan intrek? Wat gaan gebeur as Pieter en/of sy vrou versorging nodig het en nie meer op die plaas kan bly nie.

Kyk die feite in die oë.

Daar is geen ooglopende en maklike antwoorde vir al die vrae nie en my raad is dat jul net eers die feite moet ontleed, begryp en aanvaar waar jul nou is en ’n plan saamstel van hoe om te kom waar jul wil wees.

So kan ‘n plan van aksie stap-vir-stap implementeer word:

Kry ’n kundige om ’n boedelontleding te doen en sit saam met die persoon, jul ouditeur en rekenmeester. Verstaan waar julle nou is en watter uitdagings die huidige situasie bied inaggenome almal se verwagtinge. Ongelukkigheid onder erfgename is gewoonlik omdat hy/sy ’n verwagting gehad het van hoe hy/sy by aftrede of na dood van ’n gade gaan kan leef, wat hy/sy gaan erf/op geregtig gaan wees, en dit dan nie op die ou end so gebeur nie.

Werk aan ’n realistiese plan vir aftrede wat werkbaar is vir die boerdery en vir die ouers, verstaan presies watter effek dood gaan hê op die langslewende ouer en ook op die boerdery. Betrek dan die kinders by die gesprek en verduidelik die planne en die redes hoekom dit so uiteengesit is. Hierdie kommunikasie het die groot voordeel dat dit verwagtinge na realistiese vlakke temper.

Maak die nodige veranderinge aan versekering (bv. as Pieter nie meer dekking kan uitneem in bg. scenario nie, kan hy oorweeg om die begunstiging van sy huidige dekking te verander sodat net ’n gedeelte van die boerdery skuld afgelos word en die boedery dan steeds beperkte maar hanteerbare skuld het na Pieter se dood, maar van die polis opbrengs begunstig kan word aan sy vrou vir haar versorging.)

Heroorweeg jul huidige bydraes vir aftrede.

Pas jul testamente aan in lyn met die ooreengekome plan.

Pas die trustakte aan indien nodig of stel ’n omvattende wensebrief op met uiteensetting van jou huidige plan/wense.

Maak seker jy weet wie die opvolgende trustees gaan wees na jou afsterwe, want jy moet vertrou hul gaan jou wensebrief met respek hanteer en uitvoer, maar vertrou ook dat hul kan afwyk indien omstandighede dit noodsaak, juis omdat jy hul oordeel vertrou.

Herooweeg jou plan ten minste elke paar jaar, want omstandighede verander en dis noodsaaklik dat jou plan dienooreenkomstig aanpas.

Dis op die ou einde net ’n bietjie moeite en beplanning om te verseker dat daar harmonie is in die familie en dat daar geen onverwagte krisisse opduik by aftrede of dood nie.


Local saffron can compete with best in the world

Recent organoleptic testing done by a prominent South African multinational retailer has awarded the products of local saffron producer Saffricon a top rating.

The benchmarking exercise included the retailer’s own branded imported saffron as well as saffron products imported from Spain and Iran, the latter being the world’s largest producer with a market share in excess of 90%.

Saffron field

The assessment criteria were visual appeal, the balance between taste and flavour, flavour intensity, texture and mouth feel. Saffricon’s product was the only contender scoring eight or more out of ten in each of these categories.

Saffron threads

Saffricon founder and director Bennie Engelbrecht says the benchmarking results corroborate what they have said all along. “The saffron we grow in South Africa has a distinctive flavour and aroma. Along with our recently acquired ISO 3632 classification, it provides further evidence of our consistent commitment to exceptional quality,” he explains.

Focus on becoming world player

Engelbrecht points out that Saffricon’s aim has always been to become a significant player in the world market, in terms of both quantity and quality. “The testing clearly demonstrates that our quality is tops. In terms of volume, we are set to start producing serious amounts of saffron within the next eight to ten years,” he says.

Newly planted saffron fields

Corné Liebenberg, marketing director of Saffricon partner Laeveld Agrochem (LAC), says the testing results confirm that it was the right decision to start cultivating saffron in South Africa with a view to building an industry aimed at the export market.

Saffron flowers

Liebenberg points out that saffron is not only a high-value spice; it is also a relatively low-risk crop that can be cultivated on as little as a quarter hectare of land. “This makes saffron ideal for commercial farmers who want to diversify while creating an optimal opportunity for the millions of South Africans wanting to branch into agriculture on a small scale and eventually earn a good living.

“Our first priority is to assist people to grow their own produce and put food on the table, which we already do through various projects. But getting involved in saffron farming goes a step further in that it allows prospective farmers to earn their own income and become self sufficient,” Liebenberg explains.

Trial packs for prospective farmers

Saffricon trial grower in Lesotho

Saffricon has sold about 385 saffron trial packs to prospective farmers in all nine provinces as well as Botswana, Namibia, Lesotho and Zambia since its introduction last year. The purpose of these packs is to allow farmers to test the viability of saffron cultivation before considering farming on a larger scale. Each pack contains approximately 500 to 700 prepared corms as well as a plant and grower’s manual, fertilizer, Agri Technovation support via LAC, a NviroTek and Agri Technovation soil analysis kit and access to the MYFARMWEB platform to monitor data.

There are currently 12 commercial saffron farmers on board that have planted from as few as 1 000 corms to as many as 600 000.

Saffricon trial growers accross SA and neigbouring countries

Liebenberg says a total of 20 million corms have been planted to date. Once a year, under favourable conditions, each corm multiplies underground about three times. “To put this into context; one hectare planted with corms will have enough corms by year four for 24 hectares of planting,” he explains.

Corne Liebenberg

Umbrella organisation for industry oversight

Another highlight for Saffricon was its first growers’ conference which was held in August and which saw the launch of the Association of Saffron Southern Africa (ASSA). Engelbrecht describes ASSA as an umbrella organisation serving as custodian for the Southern African saffron industry. “It is crucial we have an overarching body to oversee the industry, especially as more saffron farmers come on board and the industry grows,” he explains. The association will be supported by an interim committee to promulgate its constitution and ensure that everything is in place for the official commencement of its duties.

Corms being pulled from the field

Engelbrecht adds that it is vital for prospective farmers to buy their corms from an entity like Saffricon that offers essential support for the successful cultivation of saffron. “Quite a few new growers have already burnt their fingers. This highlights the importance of an organisation like ASSA which will be introducing accredited corm suppliers to prospective growers,” he says.

Liebenberg says buying corms from Saffricon, the trailblazers of the South African saffron industry, ensures that growers have access to the preeminent player in the local market. “Growers who buy their corms from an ASSA-accredited supplier like Saffricon are also guaranteed the buy-back of their harvested saffron,” he adds.

Incubation program to be launched

Saffricon is also in the process of initiating the Saffron Incubation Program (SIPS) which is aimed at community and government funded projects. Saffricon will provide training and support over an extended period of time to ensure the successful rollout of the program.

Saffron starting to flower

Saffron is by far the world’s most expensive spice which is why it is often referred to as “red gold”. Locally it retails for as much as R250 per gram or R250 000 per kilogram. This lofty price tag can be attributed to labour-intensive harvesting methods, from picking the flowers to removing the threads, which is all done by hand, in addition to which about 150 000 flowers are needed to produce one kilogram of “red gold”.

Top profits for top-grade saffron

Engelbrecht says Saffricon will pay local farmers up to R100  000 per kilogram for top-grade saffron. “We want to establish and maintain a high-value product. Therefore, it is essential that farmers are adequately compensated for high-grade saffron,” he explains.

From Left to Right, Nicol Ruiters, Martiens Ruiters, William Klaaste and Bennie Engelbrecht (MD)

On 1 October Saffricon opened its order books for the 2023 season. Options include corms of various quantity for commercial production, the trial pack and the gardener pack which is aimed at growers wanting to plant a few corms in their garden for personal use. For more information, visit Saffricon’s website at saffricon.com.

The new order season also saw the launch of Saffricon’s Saffron Red Gold Experience, a luxury package consisting of one gram of South African saffron, a custom-made mortar and pestle and a tweezer engraved with Saffricon’s logo.

Saffron red gold experience

Ek wil graag boer maar hoe begin ek?

Daardie vraag verskyn toenemend op boerdery-verwante groepe op Facebook: “Ek het ‘n paar hektaar bewerkbare grond in die Overberg. Waarmee kan ek winsgewend boer?” Baie mense wat voorheen naweekboere was of genoeg spasie in die stad het, wil deesdae hul eie produkte kweek of selfs wins daaruit maak. In sommige voorstede sien ons toenemend hoenders, kweekhuise – of swembaddens wat in tuine omskep word. Die Covid19 pandemie het soveel druk op die wêreldwye voedselvoorsieningsketting plaas, dat baie mense ‘n tuisbou-ingesteldheid ontwikkel het. Programme soos Clarkson’s Farm waarin die bekende TV-aanboeder ‘n boerdery begin, se gewildheid het die hoogte ingeskiet. Verkope van tuisbou en beginner-boer literatuur en voorraad ook.

Deur René Lötter

Ek wil graag boer maar hoe begin ek? Die vraag, ietwat vaag oor gebied en spasie, op die Kom ons Boer Facebook-groep, klink aanvanklik amper naïef. Tog het dit by die 300 kommentare gekry. Benewens ‘n paar sarkastiese antwoorde soos: “Jy begin deur NIE te vra op Facebook nie!” het die meeste kommentaar praktiese advies, of aanbiedinge vir hulp gebied.

Hier is ‘n lys van die werkbares en die wyses:

• Dit hang af van van wat in jou area aard – water, grond, grootte en watse kapitaal en toerusting jy het.
• Het jy jou eie grond en indien wel hoe groot en wat is jou drakrag per hektaar?
• Die verkoop van produkte teen wins, vanaf die land aan kopers binne ekonomiese afstand, behoort sekerlik die einddoel te wees. Dit kan dalk ‘n goei ding wees om eers in die bemarking van produkte betrokke te raak, dan in bestuur en finansiële administrasie.
• Baie geld en die wysheid van Salomo en dan moet jy kan dobbel, want glo my elke oes dobbel jy….of dit reën of n misoes. Sterkte!
• Kry mense wat die pad gestap het – mense met ondervinding wat jou kan help.
• Hoe maak mens ‘n miljoen uit boerdery. Begin met agt miljoen en hou op as jy een miljoen oor het.
• Koop grond met implemente by want dan betaal jy nie BTW nie, as jy wel BTW geregistreerd is kan jy dit terug eis.
• Kyk met watter diere die meeste boere in jou omgewing mee boer, en dan moet jy besluit, wil jy net skaap hê, of wil jy kwaliteit skaap hê.
• As jy die geld het of lening kan kry, koop of huur grond. Besluit waarmee jy op daardie grond kan boer (drakrag, voeding, water ens). Doen deeglik navorsing oor die tipe boerdery. Boekhouding van inkomste en uitgawes.
• Begin om na te vors, wat aard in jou area, wat is winsgewend, is daar afsetpunte en is daar kompetisie. Hou jou budget in ag en hoeveel spasie jy gaan nodig kry.
• Gaan werk vir peanuts op ‘n ryk boer se plaas. En wat jy daar leer kan geld nie koop nie.
• Begin eers met ‘n groentetuin. Raak dit baas; dan kan jy na die groter goed gaan.
• Het jy geld om te begin? Jy moet genoeg het vir vee, voer, kostes vir tenminste 6 maande. Kry ‘n paar ou dragtige ooie wat binnekort moet lam, hulle sal nie op ‘n plaas wees as hul nie gelam het nie; jy gaan moet ekstra kos gee vir hulle – dan verkoop jy die lammers en ooie en koop dan weer in.
• Oom gee darem bietjie grasie na 6 weke dink jy nog jy gaan vorentoe boer na 6 maande begin jou maag werk en jou keel toetrek. Lam pryse val ooie vrek. Mense in stede dink jy huur gou gou ‘n stukkie grond en gaan boer.
• Ek het spinasie in ‘n tonnel wat vol in produksie is met kopers in plek, en kan gemiddeld 400 bossies per week verkoop.

Dr Hlamalani Ngwenya, die hoofdirekteur van Agri ondersteuning en ontwikkeling by Elsenburg Agri opleidingsentrum het die vraag as baie belangrik en glad nie naïef nie, beskryf. “Ons departement hanteer daagliks daardie tipe vrae en ons het ‘n span deskundiges en kantore”

Hy het aspirerende boere uitgenooi om na die Elsenburg webwerf te gaan en te kyk na al die FAQ wat deur beginner-boere gevra word. Daar is ook kort kursusse en assistente wat gretig is om boere te help.

Charl Van Rooyen van dieselfde departement, het die volgende lys van kursusse en inligtingsblaaie gestuur: As jy suksesvol wil boer, is dit die moeite werd om hierdie vier aspekte goed te bestudeer.

• Boerdery-beplanning – “checklist” en algehele boerdery-beplanning.

• Marktoegang – norme, standaarde en akkreditasies om toegang te kry tot verskeie markte soos Global Gap, SA Gap, BRC, Natures Choice, Farm to fork, Wieta & SIZA

• Die wette en regulasies wat op boerdery van toepassing is en wat waar geregistreer moet word.

Nommer 2 op hierdie lys kan elke beginner-boer gerus teen die muur in die skuur vasspyker: Hoe begin jy ernstig en slim boer?

1 Met ‘n plan insluitend voervloei en drakrag
2 Plaaskaart wat kampe/blokke en infrastruktuur aantoon (groottes, besonderhede van besproeiingsdroëland en veld)
3 Blok-/kamprekords moet kunsmis, onkruiddoder, swamdoder, insekdoder en kultivar toon
4 Grondkartering opnam, of CFM-rekords
5 Grond-, blaar- en waterontleding vir blokke/kampe en alle waterbronne
6 Dieretabelle maandeliks opgedateer
7 Produksierekords vir elke blok/kamp hoeveelheid & kwaliteit – pak persentasie uit vir vrugte
8 Water – lyste, gelisensieerde en algemene magtigings – totale somer en winter ontleding
9 Inventaris van toerusting, vaste en roerende bates – moet eerste registrasie en waarde insluit
10 Arbeidsrekords – permanent, seisoenaal en “casual” – Coida, WVF & SIZA
11 Masjinerierekords – diens, olie & brandstofbenutting – bewerkingsrekords per kamp
12 Klimaat Data vir die plaas – CFM Temp, Reën, Koue eenhede, Wind, Verdamping, Dagligure
13 Besproeiing – onttrekkingspunte, bergingsfasiliteite – vermoëns, Hooflyne – groottes en tipe pype (AC vs UPVC)
14 Watter stelsels gebruik
15 Onderhoud & filters – elektrisiteit/sonkrag
16 Skedule
17 Finansiële rekords vir BI – Ondernemingsbegrotings op blokskaal
18 Gelyk Breek Begrotings
19 Capex-begroting
20 Kontantvloeibegroting
21 Besigheidsplan
22 Maandelikse rekonsiliasie van begroting
23 Maandelikse bestuurstate
24 Opgestelde jaarstate
25 Geouditeerde jaarstate

Kort kursusse

Vind dwarsdeur die jaar plaas. Dit word op ‘n ad hoc en aanvraag-basis aangebied en sodra ‘n minimum getal van 12 studente op die lys vir ‘n kursus is, sal studente oor die datum en plek ingelig word.

Elsenburg bied ook inligting en toegang tot Apps asook hommeltuie https://www.elsenburg.com/elsenburg-agricultural-training-institute/

Daar is ander opsies en sentrums in die res van Suid-Afrika. Graan SA bied hierdie aan: https://www.grainsa.co.za/pages/farmer-development/projects

Indien jy nie tyd of geld het vir opleisingskursusse nie – die web is jou vriend. Daar is baie nonsens wat met ‘n knippie sout geneem word, maar daar is ook waardevolle groepe wat advies van gesoute boere inwin en uitdeel. ‘n Veesiekte Facebook groep bied bv. in die veld raad indien jy in nood is met ‘n skielike siek lam of ooi as jy ver van ‘n veearts is. Daar is legio sulke groepe met waardevolle raad van hoe om kalkoenne groot te maak tot hoe om ‘n siek skaaplammer reg te dokter of hoe om ‘n gat in ‘n watertenk vinnig te fix.

Op die ou einde is hierdie opmerking van ‘n sosiale media kommentator egter die heel beste. Benewens begrotings, planne en kennis van regulasies:
Of jy nou wit swart, bruin is – passie vir boerdery is absoluut noodsaaklik. “Boerdery moet in jou bloed en in jou hart wees.”
(Dan ook ‘n lekker kort Boerboel broek, kakie hemp, keps, Leatherman en ‘n John Deere sticker vir jou bakkie).

Feestyd-eiertekort tref Nieu-Seeland

Deur René Lötter

‘n Verbod op ingehokte batteryhoenders, wat reeds in 2012 aangekondig is, het onlangs ingetree en daar heers tans chaos in die Nieu-Seelandse industrie. 

Winkelrakke staan leeg en supermarkte beperk die aantal eiers wat elke klant kan koop.  Groot winkels soos Pak ‘n Save in Christchurch, New World en Countdown in Levin voel die eiertekort veral baie erg.

Volgens ‘n Woordvoerder van die Eierprodusente Federasie, Michael Brooks, moes meer as 75 persent van hoenderboere hul metodes aanpas:

Eie-rakke is leeg by New World in Levin. Photo: Janice Swanwick/RNZ

“Die feit dat supermarkte weier om batteryhoender-eiers te verkoop, Covid, en die stygende koste van hoendervoer weens die oorlog in Oekraïne dra alles by tot die krisis – dit het gelei tot ‘n daling van tussen 600-duisend en 700-duisend henne”.

In 2012 was 84 persent van die land se eiers van batteryhoenders.

Dit het boere miljoene gekos om hul boerderye aan te pas, en bygedra tot ‘n styging in eiers.

Toe die regering die verbod aangekondig het, het dit boere onder die indruk geplaas dat hulle ’n meer geleidelike oorgang sal kan maak na kolonie (verbeterde hokke met minder hoenders), skuur of vryloop-metodes.

Maar einde verlede jaar het Countdown reeds begin om eiers van gehokte hoenders van winkels te verwyder omdat die winkel teen 2025 net vryloop eiers wil aanhou. En Foodstuffs het verklaar hulle sal vanaf 2027 ook nie meer kolonie-eiers aanvaar nie – ‘n besluit  wat Brooks  ‘n “bom”  genoem het.

“Dit het gelei tot verwarring in die industrie. Een derde het reeds oorgegaan na kolonie-eiers. Maar om heeltemal werf-hoender of vryloop te boer sou boere ‘n hele nuwe plaas moes koop – en die skuur-sisteem is een wat ons kwalik in Nieu Seeland ken,” s Brooks.

Volgens hom het baie boere die industrie verlaat.

Brooks meen dat die kolonie-sisteem wat tussen 20 en 60 hoenders huisves en baie geriewe vir die henne insluit, baie meer menslik is maar diere-regte aktiviste stem nie saam nie. 

Sommige winkels beperk die hoeveelheid eiers wat klante kan koop. Photo: Niva Chittock/RNZ

‘n Woordvoerder van Foodstuffs,  Emma Wooster beklemtoon dat die besluit van supermarkte oor die feesgety ekstra skadelik was omdat daar ‘n veel groter aanvraag na eiers is.” Almal doen meer tuisgebak en pavlovas”

“Terwyl ons battery-eiers van ons winkels uitfaseer sal ons met die industrie saamwerk en ons aanbod van kolonie, skuur en vryloop-hoenders vermeerder. Ons is daaraan verbonde om nou saam met die regering en die produsente te werk om ons doelwit teen 2027 te bereik”.

‘n Woordvoerder van Countdown verduidelik dat hulle ook met die boere saamwerk om so gou as moontlik die eiertekort op te los. Maar volgens Brooks is dit nie so maklik nie. Dit sal dit ten minste 5 maande duur voordat die tekort verby is.

“Dit neem tussen vier-en-’n-half na vyf maande voordat ‘n hen begin eiers produseer. Boere kan dus nou al kuikens bestel maar die mark gaan nie daardie eiers vir ten minste 5 maande sien nie. Nie voor Mei nie.” reken Brooks

Australië sal ook battery-eiers uitfaseer. 

Maar eers teen 2036, ná ‘n lang stryd tussen die eierbedryf en dierewelsynsgroepe wat volgens laasgenoemde die land uiteindelik in lyn met Europa en Nieu-Seeland sal bring.

Die regulasies is in Augustus laasjaar stilletjies aangekondig.

Die nuwe riglyne bepaal dat eierprodusente die gebruik van konvensionele hokke oor die volgende 10 tot 15 jaar, en op die laatste teen 2036, sal uitfaseer, afhangende van die ouderdom van hul huidige infrastruktuur.

Vanaf daardie stadium moet alle lêhenne, indien hulle in ‘n hok saam met twee of meer ander aangehou word, 750 vierkante cm bruikbare spasie elk hê. As die hen alleen ingehok word, moet die hok voorsiening maak vir 1000 vierkante cm bruikbare spasie.

Terwyl dierewelsynsgroepe sê die 14-jaar tydlyn is te lank, het die bedryfsgroep Egg Farmers of Australia ‘n verklaring vrygestel waarin gesê word dat hulle “ontevrede” is.  Die riglyne “versuim om die opsie vir konvensionele hokkeierproduksie toe te laat om vir ‘n verdere 24 jaar voort te gaan ”.

Melinda Hashimoto, uitvoerende hoof, het gesê die riglyne is ‘n “klap in die gesig” vir eierboere en “het bewyse heeltemal geïgnoreer oor hoekom konvensionele hokkeiers tot 2046 moet voortduur”. Boere maak staat op 30-jaar lenings om vir hokke en ander infrastruktuur te betaal, het sy gesê, en ‘n sperdatum van 2036 “kan baie familie-eierboere aan die muur lei”.